29/08/23   ━━   5 min read

Τα δυσάρεστα συμπτώματα μετά από ένα γεύμα ή σνακ, όπως φούσκωμα, φτάρνισμα, εξανθήματα, διάρροια, κοιλιακό άλγος ή πόνος στις αρθρώσεις, ίσως κάνουν τον πάσχοντα να πιστεύει ότι έχει κάποια τροφική αλλεργία – και μπορεί να ισχύει. Είναι όμως εξίσου πιθανό να έχει δυσανεξία ή ευαισθησία σε κάποια τροφή. Ποια είναι η διαφορά;

Συμπτώματα μετά την κατανάλωση τροφής – τι σημαίνουν;

Πράγματι, τα άτομα με τροφικές αλλεργίες, δυσανεξίες και ευαισθησίες εμφανίζουν πολλές φορές παρόμοια συμπτώματα, ωστόσο όλες αυτές οι διατροφικές καταστάσεις υγείας έχουν διακριτή υπόσταση και διαφορετική αιτιολογία:

Η απροσδόκητη και ανεπιθύμητη αντίδραση σε ένα τρόφιμο είναι μια ένδειξη αλλαγής ενός οργανισμού που ωριμάζει. Υπάρχουν τρόποι διαχείρισης δίχως να επηρεάζεται η θρέψη και η διατροφική απόλαυση. Οι εταιρείες τροφίμων, τα σουπερμάρκετ και αρκετά εστιατόρια σταδιακά ανταποκρίνονται ολοένα και καλύτερα στις διατροφικές ανάγκες των ατόμων αυτών, παρέχοντας τρόφιμα, προϊόντα και γεύματα χωρίς γλουτένη, με μειωμένη λακτόζη, δίχως αλλεργιογόνα ή με διατροφική επισήμανση για την ύπαρξη αλλεργιογόνων βάσει νόμου.

Έχει σημασία ποια είναι η αιτιολογία και άρα η διάγνωση, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να είναι από απλώς ενοχλητικά έως επικίνδυνα για τη ζωή, ενώ παράλληλα το άτομο έχει τη δυνατότητα να απαλλαγεί οριστικά από τα συμπτώματα ή σε ορισμένες περιπτώσεις και από την εν λόγω κατάσταση, με κατάλληλη ιατρική φροντίδα και εξατομικευμένη υποστήριξη από κλινικό διατροφολόγο.

Έχετε υπόψη ότι:

• Άτομα με Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους Εντέρου – ΙΦΝΕ (Irritable Bowel Disease, IBD) έχουν διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης κάποιας τροφικής αλλεργίας ή δυσανεξίας.

• H ύπαρξη αυτοάνοσου νοσήματος μπορεί να αιτιολογεί απευθείας τη συμπτωματολογία, όπως στην περίπτωση της κοιλιοκάκης αφού αυτή αποτελεί φλεγμονώδη δυσανεξία στη γλουτένη.

• Η αυτοάνοση νόσος μπορεί να μη σχετίζεται καν με τη διατροφή, αλλά το αυτοάνοσο υπόβαθρο δύναται να πυροδοτεί γαστρεντερικά και εξω-εντερικά συμπτώματα μετά την κατανάλωση ορισμένων τροφών.

Τροφική αλλεργία

Στην τροφική αλλεργία (food allergy) υπάρχει άμεση παραγωγή αντισωμάτων IgE απέναντι σε τρόφιμα, ακόμη και με την κατανάλωση πολύ μικρής ποσότητας ή έπειτα από απλή επαφή, τα οποία εκλαμβάνονται από το ανοσοποιητικό σύστημα ως απειλή (threat) για τον οργανισμό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν εξανθήματα και φαγούρα, κοιλιακό άλγος, διάρροια και έμετος, έως και το ιδιαίτερα επικίνδυνο αναφυλακτικό σοκ (anaphylactic shock, anaphylaxis) με οίδημα, ζαλάδα και λιποθυμία, που αποτελεί επείγουσα ιατρική κατάσταση. Οι πάσης φύσεως αλλεργίες, τροφικές και μη, εμφανίζονται από νεαρή ακόμη ηλικία, ωστόσο μπορεί εν γένει να προκύψουν οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή ενός ανθρώπου. Συνήθη αλλεργιογόνα (allergens) είναι συστατικά που εντοπίζονται σε ομολογουμένως θρεπτικές τροφές, όπως αυγά, ψάρια, θαλασσινά και οστρακοειδή, γάλα, φιστίκια, φουντούκια, καρύδια, αμύγδαλα, και άλλοι βρώσιμοι και μη βρώσιμοι καρποί δέντρων, σιτάρι (wheat allergy).

Τροφική δυσανεξία

Η τροφική δυσανεξία (food intolerance) είναι απόρροια της έλλειψης ή ανεπάρκειας κάποιου ενζύμου που απαιτείται για τη διάσπαση των συστατικών ορισμένων τροφών, και δρα στο πεπτικό σύστημα. Η έλλειψη του ενζύμου λακτάση, που διασπά τη λακτόζη στο γάλα, οδηγεί σε δυσαπορρόφηση και δυσανεξία στη λακτόζη (lactose intolerance). Τα συμπτώματα δεν έχουν επικινδυνότητα για τη ζωή και περιλαμβάνουν ναυτία, τυμπανισμό ή διάρροια. Είναι χρήσιμο το άτομο να κρατά ένα διατροφικό ημερολόγιο προς εντοπισμό της τροφής που ενοχοποιείται βάσει συμπτωμάτων, υπό την παρακολούθηση ιατρού και κλινικού διατροφολόγου.

Δυσανεξία ή ευαισθησία στη γλουτένη

Η δυσανεξία στη γλουτένη (gluten intolerance), ονόματι κοιλιοκάκη (Celiac disease), αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση δυσανεξίας καθώς δεν οφείλεται σε έλλειψη ενζύμου αλλά έχει αυτοάνοσο γενετικό υπόβαθρο. Στα συμπτώματα της προκαλούμενης φλεγμονής (inflammation) του εντερικού επιθηλίου συγκαταλέγονται πόνος στο στομάχι και στις αρθρώσεις, φούσκωμα, μετεωρισμό, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, ακούσια απώλεια βάρους και δυσθρεψία, αναιμία και χρόνια κόπωση.

Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί μια μορφή ευαισθησίας (δυσπεψίας) στη γλουτένη, μη σχετιζόμενη με κοιλιοκάκη (non–celiac gluten sensitivity), που ενέχει παρόμοια συμπτωματολογία με την κοιλιοκάκη αλλά με αρνητικό διαγνωστικό τεστ αυτής αφού δεν εντοπίζεται εντερική βλάβη.

Τροφική ευαισθησία

Υπάρχει τροφική ευαισθησία (food sensitivity) σε ορισμένα πρόσθετα τροφίμων (sulfites, monosodium glutamate – MSG, κ.α.) που εντοπίζονται στο κρασί, στα αποξηραμένα φρούτα και κονσερβοποιημένα τρόφιμα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν δερματική ερυθρότητα, φτάρνισμα, μούδιασμα, πονοκέφαλο (migraine) ή αρρυθμίες. Η καλύτερη προσέγγιση εντοπισμού της τροφής που ενοχοποιείται είναι η διατήρηση ενός ενδελεχούς διατροφικού ημερολογίου, σε σύζευξη με τον κατάλληλο διαγνωστικό έλεγχο, ιατρική και διατροφική παρακολούθηση.

Τι να κάνω εάν έχω συμπτώματα μετά την κατανάλωση τροφής;

Παρότι η εμφάνιση ανεπιθύμητων συμπτωμάτων μετά την κατανάλωση τροφής είναι συνήθης, παραμένει δύσκολη και χρονοβόρα στην κατανόηση και διαφορική ιατρική διάγνωση, αξίζει όμως τον κόπο καθώς επιδρά στην υγεία και στον τρόπο ζωής ενός ατόμου. Η αποφυγή των τροφών που ενοχλούν είναι αυτονόητη, ωστόσο δεν πρέπει να γίνεται δίχως διαπιστωμένη αιτία ή άνευ της απαραίτητης ιατρικής παρακολούθησης και διατροφικής καθοδήγησης. Ο μη στοχευμένος αποκλεισμός τροφών, ή ακόμη χειρότερα ο αποκλεισμός ολόκληρων ομάδων τροφών ταυτίζεται με την απουσία διατροφικής υποστήριξης από διαιτολόγο-διατροφολόγο, δεν εγγυάται τον κατευνασμό των συμπτωμάτων και μπορεί να οδηγήσει σε ελλείψεις πολύτιμων θρεπτικών συστατικών. Ταυτόχρονα, ο αποκλεισμός τροφών δεν αποτελεί μονόδρομο, καθώς υπάρχουν συγκεκριμένα θεραπευτικά διαιτητικά πρωτόκολλα για ορισμένες από τις προαναφερθείσες καταστάσεις υγείας οι οποίες επιδρούν στη σχέση του ατόμου με την τροφή αλλά και στην ποιότητα ζωής του.

Εάν εντοπίζετε και βιώνετε συμπτώματα μετά την κατανάλωση γεύματος ή σνακ:

• Κάντε τον απαραίτητο διαγνωστικό έλεγχο. Εάν δε γνωρίζετε ποιο είναι το κατάλληλο διαγνωστικό τεστ, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

• Συζητήστε τα αποτελέσματα με τον γιατρό σας, ιδίως αν είναι θετικά, αλλά και σε κάθε περίπτωση.

• Αποφύγετε τον αυθαίρετο αποκλεισμό τροφών ή διαιτητικά πρωτόκολλα (π.χ. FODMAP) άνευ καθοδήγησης διατροφολόγου. Συμβουλευτείτε τους διαιτολόγους-διατροφολόγους του Bioiatriki+ για τον κατάλληλο διατροφικό χειρισμό της κατάστασης που αντιμετωπίζετε σε συνέχεια της όποιας διάγνωσης, δίχως να στερείστε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Πηγές

• Celiac Disease Foundation: What is Celiac disease?

• Celiac Disease Foundation: Non-Celiac gluten / wheat sensitivity

• Cleveland Clinic – Food Allergy vs. Intolerance: What’s the difference?

• Cleveland Clinic – Food Intolerance

• Cleveland Clinic – Gluten Intolerance

• Cleveland Clinic – Lactose Intolerance

• Cleveland Clinic – Wheat Allergy

• Geiselman (2019) The clinical use of IgG food sensitivity testing with migraine headache patients: a literature review. Curr Pain Headache Rep, 23 (11): 79.

• Global Autoimmune Institute – Living well & understanding the body: Food sensitivity, intolerance or allergy: What’s the difference?

• Harvard Health – Food allergy, intolerance or sensitivity: What’s the difference, and why does it matter?

• Harvard Health – How to deal with food sensitivity

• Harvard Health – I have inflammatory bowel disease (IBD). What should I eat?

• Harvard Health – Is it a food intolerance, allergy or something else?

• Herman and Drost (2004) Evaluating the clinical relevance of food sensitivity tests: a single subject experiment. Altern Med Rev, 9 (2): 198-207.

• Tuck et al. (2019) Food Intolerances. Nutrients, 11 (7): 1684.