09/02/21   ━━   3 min read

Όσο τα φώτα της δημοσιότητας έπεφταν πάνω στη συνεχιζόμενη πανδημία του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2, χρόνιες ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο διαβήτης συνέχιζαν και συνεχίζουν την αρνητική πορεία τους παγκοσμίως, δυσχεραίνοντας τη δημόσια αλλά και ατομική υγεία, αφού αποτελούν ανοσολογικό μειονέκτημα ως υποκείμενα νοσήματα. Υψίστης σημασίας κρίνεται η συνεχιζόμενη ατομική διατροφική και τυχόν φαρμακευτική φροντίδα της υγείας καθημερινά, καθώς και η απαραίτητη πρόσβαση σε διαγνωστικές και ιατρικές υπηρεσίες ως check-up ή αμέσως μόλις εμφανιστεί το παραμικρό σύμπτωμα.

Η σημασία της πρόληψης

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ, Diabetes Mellitus) μάλιστα προλαβαίνει να κάνει ζημιά στα αγγεία προτού καν γίνουν αισθητά τα συμπτώματα, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που το αυξημένο σάκχαρο ερμηνεύεται λανθασμένα από το άτομο ως «τυχαίο γεγονός». Η διάγνωση προσφέρει δύναμη, τη δύναμη της πρόληψης και της δυνατότητας που έχει ο εξεταζόμενος να αναγνωρίσει και να αναστρέψει την κατάσταση της υγείας του πρωταρχικά με διατροφή και αυξημένη κινητικότητα. Και αυτό γιατί ο διαβήτης είναι μια μεταβολική πάθηση που σχετίζεται άμεσα με τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες, καθώς αφορά την προβληματική παραγωγή ινσουλίνης (ορμόνης) και την αδυναμία τροφοδότησης της γλυκόζης (από την τροφή) στα κύτταρα του οργανισμού για ενέργεια, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα (υπεργλυκαιμία). 

Γνωρίζετε ότι:

  • Ένας στους δέκα ανθρώπους στον κόσμο ζει με διαβήτη.
  • Έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση της επίπτωσης της νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία 30 χρόνια.
  • Το 44% των ανθρώπων που έχουν διαβήτη δεν έχουν διαγνωσθεί ακόμη.
  • Η νόσος αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για 7.000.000 άτομα ετησίως σε όλο τον κόσμο και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας, μόνιμων βλαβών του αμφιβληστροειδούς και άλλων σοβαρών επιπλοκών.
  • Στην Ελλάδα, από διαβήτη πάσχει περίπου το 12% του γενικού πληθυσμού (1.200.000 άτομα).

Από τη διάγνωση του σακχάρου στην επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου

Υπάρχουν δύο βασικά είδη διαβήτη, ο ΣΔ τύπου 1 (νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος) και ο ΣΔ τύπου 2 (ως απόρροια παχυσαρκίας). Στον ΣΔ τύπου 1, υφίσταται καταστροφή των παγκρεατικών κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη και ο ασθενής υποχρεούται να κάνει ενέσεις ινσουλίνης διά βίου, βάσει των διατροφικών του συνηθειών. Στον ΣΔ τύπου 2, όπου ανήκει το 95% του συνόλου των διαβητικών, υπάρχει αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη και αυτή που παράγεται δεν μπορεί να καλύψει επαρκώς τις μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού, συμβάν που μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστο για πολλά χρόνια. Η μεταβολική αυτή δυσλειτουργία μπορεί αφενός να προληφθεί με απώλεια σωματικού βάρους, τακτικά γεύματα με ελεγχόμενους υδατάνθρακες και καθημερινή σωματική άσκηση, και αφετέρου να αντιμετωπισθεί με αντιδιαβητικά δισκία ή και ινσουλίνη σπανιότερα εφόσον χρειαστεί.

Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και της γλυκόζης (σακχάρου) νηστείας έπειτα από αιμοληψία, ενώ η τακτική παρακολούθηση του σακχάρου είναι υψίστης σημασίας για τη μείωση των επιπλοκών στην πορεία της ζωής. Συν τοις άλλοις, ο διαβήτης αποτελεί ψυχολογική επιβάρυνση τόσο για τους ασθενείς όσο και για τα οικεία τους πρόσωπα, συνεπώς στόχος είναι η πρόληψη αυτού, ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος (glycemic control) και η αποφυγή των καρδιαγγειακών ή άλλων επιπλοκών.

Πώς επηρεάζει η τροφή τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα;

Οι τροφές που αυξάνουν τη γλυκόζη (σάκχαρο) του αίματος είναι κατά βάση εκείνες που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα υδατανθράκων. Οι υδατάνθρακες δεν είναι όλοι ίδιοι: Όσοι έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (Glycemic Index – GI) ανεβάζουν το σάκχαρο πολύ περισσότερο και συνεπώς πρέπει να καταναλώνονται περιορισμένα και σε ελεγχόμενη ποσότητα: λευκό ψωμί και προϊόντα ζύμης, ζυμαρικά, πατάτες, ζάχαρη, μέλι, δημητριακά με ζάχαρη, γλυκά, σοκολάτες και μπισκότα, μαρμελάδες, χυμοί, ποτά και αναψυκτικά. Αντιθέτως, πρέπει να προτιμώνται ως επί το πλείστον οι υδατάνθρακες με χαμηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (φρούτα και λαχανικά, νιφάδες βρώμης, προϊόντα ολικής αλέσεως), και φυσικά καλές πηγές πρωτεϊνών και ακόρεστων λιπαρών οξέων, στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος δεν επικεντρώνεται στο τι να μη φάει ο διαβητικός ασθενής, αλλά θέτει πρωταρχικά το χρονικό πλαίσιο των γευμάτων και σνακ, ρυθμίζει την ποσότητα και την ποιότητα των υδατανθράκων και λιπαρών που υπάρχουν στο πιάτο ή το σνακ και παρέχει διατροφική εκπαίδευση και βολικές διατροφικές λύσεις στους καθημερινούς προβληματισμούς, βάσει των διατροφικών προτιμήσεων του ατόμου και με στόχο την πρόληψη ή τη βελτίωση του σακχάρου, την καλή ποιότητα ζωής, και αν είναι δυνατόν την αποφυγή αναγκαιότητας της φαρμακευτικής αγωγής.

10 πρακτικές συμβουλές για να βελτιώσετε το σάκχαρό σας:

  1. Επιλέξτε τροφές με χαμηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (Glycemic Index), καθώς επιδρούν λιγότερο στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
  2. Προτιμήστε φρέσκα φρούτα, όχι πολύ ώριμα, και γλυκιές γεύσεις δίχως ζάχαρη ή με κάποια ολιγοθερμιδική γλυκαντική ουσία, αφού αυξάνουν λιγότερο το σάκχαρο.
  3. Εντάξτε τις φυτικές ίνες στα καθημερινά σας γεύματα και σνακ, μέσα από νιφάδες βρώμης, όσπρια, λαχανικά και φρούτα, με τη φλούδα και τα σπόρια όπου είναι εφικτό.
  4. Καταναλώστε λιπαρά ψάρια (κυρίως σαρδέλα και σολομό, αλλά και πέστροφα, σκουμπρί, τόνο, μπακαλιάρο) 1-2 φορές την εβδομάδα, αλλά και ευεργετικούς ξηρούς καρπούς και σπόρους καθημερινά (π.χ. καρύδια, λιναρόσπορος) αφού αποτελούν εξαιρετική φυτική πηγή ω-3 λιπαρών οξέων.
  5. Συμπεριλάβετε στερόλες και στανόλες σε ημερήσια διάταξη, καθώς συμβάλλουν στη μείωση της ολικής και LDL-χοληστερόλης και εν μέρει και στην έκκριση της ινσουλίνης. Αυτές εμπεριέχονται στο πίτουρο ρυζιού, στο φύτρο σιταριού, σε ορισμένους τύπους αραβοσιτελαίων, στη σόγια και σε ένα ευρύ φάσμα εμπλουτισμένων τροφίμων (π.χ. μαργαρίνη).
  6. Περιορίστε την κατανάλωση trans λιπαρών οξέων που εντοπίζονται σε τηγανητά και επεξεργασμένα, τυποποιημένα τρόφιμα (π.χ. πατατάκια, σοκολάτες, μπισκότα κ.α.).
  7. Αποφύγετε την υπερκατανάλωση αλκοόλ. Σε άτομα με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων συστήνεται η ολική αποχή από το αλκοόλ. Εφόσον θέλετε να πιείτε, προτιμήστε κρασί λόγω των αντιοξειδωτικών που περιέχει και, σε κάθε περίπτωση, υπολογίστε 1 μερίδα για τις γυναίκες και έως 2 μερίδες για τους άντρες, πάντα με τη συνοδεία νερού για ενυδάτωση και καλύτερη πέψη της αλκοόλης που ξεκινά από το στομάχι, και ιδανικά και με τη συνοδεία φαγητού προς αποφυγή τυχόν νυχτερινής υπογλυκαιμίας. Αποφύγετε τα ποτά με αυξημένα σάκχαρα, όπως είναι το γλυκό κρασί, η μαύρη μπύρα, τους συνδυασμούς ποτού με αναψυκτικό, τα κοκτέιλ και τα λικέρ.
  8. Εισάγετε αντιοξειδωτικά τρόφιμα στη διατροφή σας, δηλαδή όσα είναι πλούσια σε βιταμίνες C και E, σελήνιο, χρώμιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο, καθώς επιδρούν θετικά στον γλυκαιμικό έλεγχο.
  9. Συμβουλευθείτε διαιτολόγο-διατροφολόγο για άμεση εξατομικευμένη διατροφική υποστήριξη και συμβουλευτική με στόχο τον γλυκαιμικό έλεγχο και τη διαχείριση βάρους, ιδίως εάν έχετε αρρύθμιστο σάκχαρο, εάν βιώνετε υπο- και υπερ-γλυκαιμικά επεισόδια, εάν έχετε διάγνωση σακχάρου ή και διαβήτη/προ-διαβήτη, παχυσαρκία.
  10. Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας. Η φυσική δραστηριότητα βοηθάει στη μείωση του σακχάρου, και ο συνδυασμός σωματικής άσκησης και διατροφής είναι υψίστης σημασίας τόσο για τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους όσο και για τον καλό γλυκαιμικό έλεγχο. Εάν δε γνωρίζετε πώς να ασκηθείτε με ασφαλή και κατάλληλο για εσάς τρόπο, ένας ειδικός μπορεί να σας βοηθήσει βάσει των αρχών εξατομίκευσης και προοδευτικότητας.

Πηγές

Ιωάννα Αδαμίδου MS, RD

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Βιολόγος

09/02/21   ━━   3 min read

Όσο τα φώτα της δημοσιότητας έπεφταν πάνω στη συνεχιζόμενη πανδημία του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2, χρόνιες ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο διαβήτης συνέχιζαν και συνεχίζουν την αρνητική πορεία τους παγκοσμίως, δυσχεραίνοντας τη δημόσια αλλά και ατομική υγεία, αφού αποτελούν ανοσολογικό μειονέκτημα ως υποκείμενα νοσήματα. Υψίστης σημασίας κρίνεται η συνεχιζόμενη ατομική διατροφική και τυχόν φαρμακευτική φροντίδα της υγείας καθημερινά, καθώς και η απαραίτητη πρόσβαση σε διαγνωστικές και ιατρικές υπηρεσίες ως check-up ή αμέσως μόλις εμφανιστεί το παραμικρό σύμπτωμα.

Η σημασία της πρόληψης

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ, Diabetes Mellitus) μάλιστα προλαβαίνει να κάνει ζημιά στα αγγεία προτού καν γίνουν αισθητά τα συμπτώματα, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που το αυξημένο σάκχαρο ερμηνεύεται λανθασμένα από το άτομο ως «τυχαίο γεγονός». Η διάγνωση προσφέρει δύναμη, τη δύναμη της πρόληψης και της δυνατότητας που έχει ο εξεταζόμενος να αναγνωρίσει και να αναστρέψει την κατάσταση της υγείας του πρωταρχικά με διατροφή και αυξημένη κινητικότητα. Και αυτό γιατί ο διαβήτης είναι μια μεταβολική πάθηση που σχετίζεται άμεσα με τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες, καθώς αφορά την προβληματική παραγωγή ινσουλίνης (ορμόνης) και την αδυναμία τροφοδότησης της γλυκόζης (από την τροφή) στα κύτταρα του οργανισμού για ενέργεια, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα (υπεργλυκαιμία). 

Γνωρίζετε ότι:

  • Ένας στους δέκα ανθρώπους στον κόσμο ζει με διαβήτη.
  • Έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση της επίπτωσης της νόσου σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία 30 χρόνια.
  • Το 44% των ανθρώπων που έχουν διαβήτη δεν έχουν διαγνωσθεί ακόμη.
  • Η νόσος αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου για 7.000.000 άτομα ετησίως σε όλο τον κόσμο και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας, μόνιμων βλαβών του αμφιβληστροειδούς και άλλων σοβαρών επιπλοκών.
  • Στην Ελλάδα, από διαβήτη πάσχει περίπου το 12% του γενικού πληθυσμού (1.200.000 άτομα).

Από τη διάγνωση του σακχάρου στην επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου

Υπάρχουν δύο βασικά είδη διαβήτη, ο ΣΔ τύπου 1 (νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος) και ο ΣΔ τύπου 2 (ως απόρροια παχυσαρκίας). Στον ΣΔ τύπου 1, υφίσταται καταστροφή των παγκρεατικών κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη και ο ασθενής υποχρεούται να κάνει ενέσεις ινσουλίνης διά βίου, βάσει των διατροφικών του συνηθειών. Στον ΣΔ τύπου 2, όπου ανήκει το 95% του συνόλου των διαβητικών, υπάρχει αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη και αυτή που παράγεται δεν μπορεί να καλύψει επαρκώς τις μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού, συμβάν που μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστο για πολλά χρόνια. Η μεταβολική αυτή δυσλειτουργία μπορεί αφενός να προληφθεί με απώλεια σωματικού βάρους, τακτικά γεύματα με ελεγχόμενους υδατάνθρακες και καθημερινή σωματική άσκηση, και αφετέρου να αντιμετωπισθεί με αντιδιαβητικά δισκία ή και ινσουλίνη σπανιότερα εφόσον χρειαστεί.

Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και της γλυκόζης (σακχάρου) νηστείας έπειτα από αιμοληψία, ενώ η τακτική παρακολούθηση του σακχάρου είναι υψίστης σημασίας για τη μείωση των επιπλοκών στην πορεία της ζωής. Συν τοις άλλοις, ο διαβήτης αποτελεί ψυχολογική επιβάρυνση τόσο για τους ασθενείς όσο και για τα οικεία τους πρόσωπα, συνεπώς στόχος είναι η πρόληψη αυτού, ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος (glycemic control) και η αποφυγή των καρδιαγγειακών ή άλλων επιπλοκών.

Πώς επηρεάζει η τροφή τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα;

Οι τροφές που αυξάνουν τη γλυκόζη (σάκχαρο) του αίματος είναι κατά βάση εκείνες που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα υδατανθράκων. Οι υδατάνθρακες δεν είναι όλοι ίδιοι: Όσοι έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (Glycemic Index – GI) ανεβάζουν το σάκχαρο πολύ περισσότερο και συνεπώς πρέπει να καταναλώνονται περιορισμένα και σε ελεγχόμενη ποσότητα: λευκό ψωμί και προϊόντα ζύμης, ζυμαρικά, πατάτες, ζάχαρη, μέλι, δημητριακά με ζάχαρη, γλυκά, σοκολάτες και μπισκότα, μαρμελάδες, χυμοί, ποτά και αναψυκτικά. Αντιθέτως, πρέπει να προτιμώνται ως επί το πλείστον οι υδατάνθρακες με χαμηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (φρούτα και λαχανικά, νιφάδες βρώμης, προϊόντα ολικής αλέσεως), και φυσικά καλές πηγές πρωτεϊνών και ακόρεστων λιπαρών οξέων, στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος δεν επικεντρώνεται στο τι να μη φάει ο διαβητικός ασθενής, αλλά θέτει πρωταρχικά το χρονικό πλαίσιο των γευμάτων και σνακ, ρυθμίζει την ποσότητα και την ποιότητα των υδατανθράκων και λιπαρών που υπάρχουν στο πιάτο ή το σνακ και παρέχει διατροφική εκπαίδευση και βολικές διατροφικές λύσεις στους καθημερινούς προβληματισμούς, βάσει των διατροφικών προτιμήσεων του ατόμου και με στόχο την πρόληψη ή τη βελτίωση του σακχάρου, την καλή ποιότητα ζωής, και αν είναι δυνατόν την αποφυγή αναγκαιότητας της φαρμακευτικής αγωγής.

10 πρακτικές συμβουλές για να βελτιώσετε το σάκχαρό σας:

  1. Επιλέξτε τροφές με χαμηλό Γλυκαιμικό Δείκτη (Glycemic Index), καθώς επιδρούν λιγότερο στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
  2. Προτιμήστε φρέσκα φρούτα, όχι πολύ ώριμα, και γλυκιές γεύσεις δίχως ζάχαρη ή με κάποια ολιγοθερμιδική γλυκαντική ουσία, αφού αυξάνουν λιγότερο το σάκχαρο.
  3. Εντάξτε τις φυτικές ίνες στα καθημερινά σας γεύματα και σνακ, μέσα από νιφάδες βρώμης, όσπρια, λαχανικά και φρούτα, με τη φλούδα και τα σπόρια όπου είναι εφικτό.
  4. Καταναλώστε λιπαρά ψάρια (κυρίως σαρδέλα και σολομό, αλλά και πέστροφα, σκουμπρί, τόνο, μπακαλιάρο) 1-2 φορές την εβδομάδα, αλλά και ευεργετικούς ξηρούς καρπούς και σπόρους καθημερινά (π.χ. καρύδια, λιναρόσπορος) αφού αποτελούν εξαιρετική φυτική πηγή ω-3 λιπαρών οξέων.
  5. Συμπεριλάβετε στερόλες και στανόλες σε ημερήσια διάταξη, καθώς συμβάλλουν στη μείωση της ολικής και LDL-χοληστερόλης και εν μέρει και στην έκκριση της ινσουλίνης. Αυτές εμπεριέχονται στο πίτουρο ρυζιού, στο φύτρο σιταριού, σε ορισμένους τύπους αραβοσιτελαίων, στη σόγια και σε ένα ευρύ φάσμα εμπλουτισμένων τροφίμων (π.χ. μαργαρίνη).
  6. Περιορίστε την κατανάλωση trans λιπαρών οξέων που εντοπίζονται σε τηγανητά και επεξεργασμένα, τυποποιημένα τρόφιμα (π.χ. πατατάκια, σοκολάτες, μπισκότα κ.α.).
  7. Αποφύγετε την υπερκατανάλωση αλκοόλ. Σε άτομα με αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων συστήνεται η ολική αποχή από το αλκοόλ. Εφόσον θέλετε να πιείτε, προτιμήστε κρασί λόγω των αντιοξειδωτικών που περιέχει και, σε κάθε περίπτωση, υπολογίστε 1 μερίδα για τις γυναίκες και έως 2 μερίδες για τους άντρες, πάντα με τη συνοδεία νερού για ενυδάτωση και καλύτερη πέψη της αλκοόλης που ξεκινά από το στομάχι, και ιδανικά και με τη συνοδεία φαγητού προς αποφυγή τυχόν νυχτερινής υπογλυκαιμίας. Αποφύγετε τα ποτά με αυξημένα σάκχαρα, όπως είναι το γλυκό κρασί, η μαύρη μπύρα, τους συνδυασμούς ποτού με αναψυκτικό, τα κοκτέιλ και τα λικέρ.
  8. Εισάγετε αντιοξειδωτικά τρόφιμα στη διατροφή σας, δηλαδή όσα είναι πλούσια σε βιταμίνες C και E, σελήνιο, χρώμιο, μαγνήσιο και ψευδάργυρο, καθώς επιδρούν θετικά στον γλυκαιμικό έλεγχο.
  9. Συμβουλευθείτε διαιτολόγο-διατροφολόγο για άμεση εξατομικευμένη διατροφική υποστήριξη και συμβουλευτική με στόχο τον γλυκαιμικό έλεγχο και τη διαχείριση βάρους, ιδίως εάν έχετε αρρύθμιστο σάκχαρο, εάν βιώνετε υπο- και υπερ-γλυκαιμικά επεισόδια, εάν έχετε διάγνωση σακχάρου ή και διαβήτη/προ-διαβήτη, παχυσαρκία.
  10. Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας. Η φυσική δραστηριότητα βοηθάει στη μείωση του σακχάρου, και ο συνδυασμός σωματικής άσκησης και διατροφής είναι υψίστης σημασίας τόσο για τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους όσο και για τον καλό γλυκαιμικό έλεγχο. Εάν δε γνωρίζετε πώς να ασκηθείτε με ασφαλή και κατάλληλο για εσάς τρόπο, ένας ειδικός μπορεί να σας βοηθήσει βάσει των αρχών εξατομίκευσης και προοδευτικότητας.

Πηγές

Ιωάννα Αδαμίδου MS, RD

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Βιολόγος