18/11/21  ━━   5 min read

Πολυκυστικές ωοθήκες: Τι είναι;

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι μια σύνθετη κατάσταση η οποία απαρτίζεται από ένα φάσμα αναπαραγωγικών, μεταβολικών και ψυχολογικών διαταραχών και επηρεάζει περίπου το 5-14% του γυναικείου πληθυσμού που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία σε συνδυασμό με απώλεια βάρους μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο μακροπρόθεσμων επιπλοκών, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Πώς καταλαβαίνω ότι έχω Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών; 

Η διάγνωση μιας γυναίκας με ΣΠΩ γίνεται με την ύπαρξη δύο εκ των τριών ακόλουθων χαρακτηριστικών:

  1. αυξημένος αριθμός θυλάκων γεμάτων υγρό που περιβάλλουν τις ωοθήκες (μέσω υπερήχου)
  2. υψηλότερα επίπεδα ορμονών στο σώμα, γνωστών ως ανδρογόνων, με συμπτώματα όπως έντονη τριχοφυΐα
  3. εμμηνορροϊκές διαταραχές, τα ωάρια δεν απελευθερώνονται συχνά από τις ωοθήκες και υπάρχει ολιγόρροια ή αμηνόρροια

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα του ΣΠΩ;

Τα συμπτώματα του ΣΠΩ ποικίλλουν μεταξύ των γυναικών. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:

  • ακανόνιστες περίοδοι εμμήνου ρύσεως ή και απουσία περιόδου
  • υπερβολική τριχοφυΐα ιδιαίτερα στο πρόσωπο, στο στήθος ή στην κοιλιά
  • ακμή και εμφάνιση μαύρων στιγμάτων
  • αύξηση βάρους και δυσκολία διατήρησης ενός υγιούς σωματικού βάρους
  • διαταραχές στη διάθεση, χαμηλή αυτοπεποίθηση και εικόνα του σώματος
  • προβλήματα γονιμότητας

Ποια είναι η αιτία εμφάνισης του Συνδρόμου;

Η αιτιολογία του ΣΠΩ παραμένει ασαφής και φαίνεται πως πρόκειται για συνδυασμό γενετικών παραγόντων, αντίστασης στην ινσουλίνη, αντισταθμιστικής υπερινσουλιναιμίας και υπερανδρογοναιμίας. Η αντίσταση στην ινσουλίνη επηρεάζει τόσο την υπερανδρογοναιμία όσο και την ωορρηξία, επηρεάζοντας την υπόφυση και τις ωοθήκες, σταματώντας την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και αυξάνοντας την παραγωγή ανδρογόνων.

Πηγή: Blackshaw et al. (2019) Barriers and Facilitators to the Implementation of Evidence-Based Lifestyle Management in Polycystic Ovary Syndrome: A Narrative Review. Med Sci

Πιθανές συνέπειες του ΣΠΩ

Οι γυναίκες με ΣΠΩ διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας που σε συνδυασμό με την ινσουλινοαντίσταση ενέχουν περαιτέρω:

  • μεταβολικούς κινδύνους όπως δυσλιπιδιαμία, αυξημένη αρτηριακή πίεση, μεταβολικό σύνδρομο και διαβήτη.
  • αναπαραγωγικούς κινδύνους όπως υπογονιμότητα, δυσκολία εγκυμοσύνης και καρκίνο της μήτρας.
  • ψυχολογικούς κινδύνους όπως κατάθλιψη και στρες.

Θεραπευτική προσέγγιση του ΣΠΩ

Σύμφωνα με τις Διεθνείς Κατευθυντήριες Οδηγίες από το πανεπιστήμιο Monash, τα συμπτώματα του ΣΠΩ βελτιώνονται με παρεμβάσεις που εστιάζουν στον τρόπο ζωής συμπεριλαμβανομένων της διατροφής, της άσκησης και της συμπεριφορικής διαχείρισης.

Απώλεια Βάρους

Το πρώτο βήμα για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η απώλεια βάρους σε γυναίκες με αυξημένο δείκτη μάζα σώματος ή παχυσαρκία. Η απώλεια του σωματικού βάρους θα πρέπει να κυμαίνεται στο 5-10% του βάρους της γυναίκας, κάτι που πρακτικά συνεπάγεται ένα ενεργειακό έλλειμμα 30% ή μείωση 500-750 θερμίδων την ημέρα.

Υγιεινή διατροφή

Συστήνεται:

  • ποικιλία φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής αλέσεως.
  • κατανάλωση υδατανθράκων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (GI), οι οποίοι βελτιώνουν τα επίπεδα ινσουλίνης και το σωματικό βάρος.
  • σύνθετα γεύματα για πιο αργή απορρόφηση της γλυκόζης, όπως κοτόπουλο με καστανό ρύζι και λαχανικά.
  • αποφυγή τροφίμων αυξημένων σε κορεσμένα λιπαρά, απλούς υδατάνθρακες και ζαχαρούχα ποτά.
  • εμπλουτισμός διατροφής με μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά, όπως ελαιόλαδο, ξηροί καρποί και σπόροι, ταχίνι, αβοκάντο και λιπαρά ψάρια.
  • μικρά και συχνά γεύματα.
  • μέτρια έως χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ.
  • αποφυγή καπνίσματος.

Τακτική άσκηση

Συστήνεται:

  • Για ενήλικες γυναίκες με υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία: 300 λεπτά / εβδομάδα άσκηση μέτριας έντασης (π.χ. τρέξιμο, ποδήλατο, κολύμπι χαλαρό) ή 150 λεπτά / εβδομάδα έντονη άσκηση (έντονο τρέξιμο/ποδήλατο, γρήγορο κολύμπι, crossfit κ.α.) ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 2 φορές / εβδομάδα.
  • Για ενήλικες γυναίκες σε διατήρηση βάρους: 150 λεπτά / εβδομάδα άσκηση μέτριας έντασης ή 75 λεπτά / εβδομάδα άσκηση έντονης έντασης ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 2 φορές / εβδομάδα.
  • Για κορίτσια στην εφηβεία : 60 λεπτά / ημέρα άσκηση μέτριας ή έντονης έντασης ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 3 φορές / εβδομάδα.

Συμπεριφορική θεραπεία

Η συμπεριφορική θεραπεία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη διατροφή και την άσκηση, με στόχο την αύξηση της συμμόρφωσης και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, τη βελτίωση της γενικής υγείας και τη διατήρηση της συναισθηματικής ευημερίας στις γυναίκες με ΣΠΩ. Οι θεραπείες αυτές συνήθως συμπεριλαμβάνουν τεχνικές αλλαγής τρόπου ζωής και συνηθειών, στοχοθεσίας, αυτοέλεγχου, έλεγχο εμποδίων και ερεθισμάτων κ.α.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή είναι κάτι πολύ σύνηθες στο ΣΠΩ καθώς υπάρχει έντονη ανισορροπία των ορμονών επηρεάζοντας αρνητικά το βάρος, τις διατροφικές συνήθειες και τη διάθεση της γυναίκας. Τα πιο γνωστά φάρμακα που χορηγούνται έπειτα από συνταγογράφηση και επίβλεψη γιατρού είναι τα αντισυλληπτικά, η μετφορμίνη, η ινοσιτόλη κ.α.

Πηγές:

  • Blackshaw et al. (2019) Barriers and Facilitators to the Implementation of Evidence-Based Lifestyle Management in Polycystic Ovary Syndrome: A Narrative Review. Med Sci
  • Teede et al. (2018) Recommendations from the international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Hum Reprod.
  • NHS, Polycystic Ovary Syndrome: https://www.nhs.uk/conditions/polycystic-ovary-syndrome-pcos/
  • Ask PCOS: https://www.askpcos.org/

Ιωάννα Στεργίου MSc
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πρώην Επιστημονική Συνεργάτης Bioiatriki+ Nutrition, Αθήνα 

            

18/11/21  ━━   5 min read

Πολυκυστικές ωοθήκες: Τι είναι;

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι μια σύνθετη κατάσταση η οποία απαρτίζεται από ένα φάσμα αναπαραγωγικών, μεταβολικών και ψυχολογικών διαταραχών και επηρεάζει περίπου το 5-14% του γυναικείου πληθυσμού που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία. Η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία σε συνδυασμό με απώλεια βάρους μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο μακροπρόθεσμων επιπλοκών, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Πώς καταλαβαίνω ότι έχω Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών; 

Η διάγνωση μιας γυναίκας με ΣΠΩ γίνεται με την ύπαρξη δύο εκ των τριών ακόλουθων χαρακτηριστικών:

  1. αυξημένος αριθμός θυλάκων γεμάτων υγρό που περιβάλλουν τις ωοθήκες (μέσω υπερήχου)
  2. υψηλότερα επίπεδα ορμονών στο σώμα, γνωστών ως ανδρογόνων, με συμπτώματα όπως έντονη τριχοφυΐα
  3. εμμηνορροϊκές διαταραχές, τα ωάρια δεν απελευθερώνονται συχνά από τις ωοθήκες και υπάρχει ολιγόρροια ή αμηνόρροια

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα του ΣΠΩ;

Τα συμπτώματα του ΣΠΩ ποικίλλουν μεταξύ των γυναικών. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:

  • ακανόνιστες περίοδοι εμμήνου ρύσεως ή και απουσία περιόδου
  • υπερβολική τριχοφυΐα ιδιαίτερα στο πρόσωπο, στο στήθος ή στην κοιλιά
  • ακμή και εμφάνιση μαύρων στιγμάτων
  • αύξηση βάρους και δυσκολία διατήρησης ενός υγιούς σωματικού βάρους
  • διαταραχές στη διάθεση, χαμηλή αυτοπεποίθηση και εικόνα του σώματος
  • προβλήματα γονιμότητας

Ποια είναι η αιτία εμφάνισης του Συνδρόμου;

Η αιτιολογία του ΣΠΩ παραμένει ασαφής και φαίνεται πως πρόκειται για συνδυασμό γενετικών παραγόντων, αντίστασης στην ινσουλίνη, αντισταθμιστικής υπερινσουλιναιμίας και υπερανδρογοναιμίας. Η αντίσταση στην ινσουλίνη επηρεάζει τόσο την υπερανδρογοναιμία όσο και την ωορρηξία, επηρεάζοντας την υπόφυση και τις ωοθήκες, σταματώντας την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και αυξάνοντας την παραγωγή ανδρογόνων.

Πηγή: Blackshaw et al. (2019) Barriers and Facilitators to the Implementation of Evidence-Based Lifestyle Management in Polycystic Ovary Syndrome: A Narrative Review. Med Sci

Πιθανές συνέπειες του ΣΠΩ

Οι γυναίκες με ΣΠΩ διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας που σε συνδυασμό με την ινσουλινοαντίσταση ενέχουν περαιτέρω:

  • μεταβολικούς κινδύνους όπως δυσλιπιδιαμία, αυξημένη αρτηριακή πίεση, μεταβολικό σύνδρομο και διαβήτη.
  • αναπαραγωγικούς κινδύνους όπως υπογονιμότητα, δυσκολία εγκυμοσύνης και καρκίνο της μήτρας.
  • ψυχολογικούς κινδύνους όπως κατάθλιψη και στρες.

Θεραπευτική προσέγγιση του ΣΠΩ

Σύμφωνα με τις Διεθνείς Κατευθυντήριες Οδηγίες από το πανεπιστήμιο Monash, τα συμπτώματα του ΣΠΩ βελτιώνονται με παρεμβάσεις που εστιάζουν στον τρόπο ζωής συμπεριλαμβανομένων της διατροφής, της άσκησης και της συμπεριφορικής διαχείρισης.

Απώλεια Βάρους

Το πρώτο βήμα για την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η απώλεια βάρους σε γυναίκες με αυξημένο δείκτη μάζα σώματος ή παχυσαρκία. Η απώλεια του σωματικού βάρους θα πρέπει να κυμαίνεται στο 5-10% του βάρους της γυναίκας, κάτι που πρακτικά συνεπάγεται ένα ενεργειακό έλλειμμα 30% ή μείωση 500-750 θερμίδων την ημέρα.

Υγιεινή διατροφή

Συστήνεται:

  • ποικιλία φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής αλέσεως.
  • κατανάλωση υδατανθράκων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (GI), οι οποίοι βελτιώνουν τα επίπεδα ινσουλίνης και το σωματικό βάρος.
  • σύνθετα γεύματα για πιο αργή απορρόφηση της γλυκόζης, όπως κοτόπουλο με καστανό ρύζι και λαχανικά.
  • αποφυγή τροφίμων αυξημένων σε κορεσμένα λιπαρά, απλούς υδατάνθρακες και ζαχαρούχα ποτά.
  • εμπλουτισμός διατροφής με μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά, όπως ελαιόλαδο, ξηροί καρποί και σπόροι, ταχίνι, αβοκάντο και λιπαρά ψάρια.
  • μικρά και συχνά γεύματα.
  • μέτρια έως χαμηλή κατανάλωση αλκοόλ.
  • αποφυγή καπνίσματος.

Τακτική άσκηση

Συστήνεται:

  • Για ενήλικες γυναίκες με υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία: 300 λεπτά / εβδομάδα άσκηση μέτριας έντασης (π.χ. τρέξιμο, ποδήλατο, κολύμπι χαλαρό) ή 150 λεπτά / εβδομάδα έντονη άσκηση (έντονο τρέξιμο/ποδήλατο, γρήγορο κολύμπι, crossfit κ.α.) ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 2 φορές / εβδομάδα.
  • Για ενήλικες γυναίκες σε διατήρηση βάρους: 150 λεπτά / εβδομάδα άσκηση μέτριας έντασης ή 75 λεπτά / εβδομάδα άσκηση έντονης έντασης ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 2 φορές / εβδομάδα.
  • Για κορίτσια στην εφηβεία : 60 λεπτά / ημέρα άσκηση μέτριας ή έντονης έντασης ή συνδυασμός των δύο με επιπρόσθετη άσκηση αντιστάσεων 3 φορές / εβδομάδα.

Συμπεριφορική θεραπεία

Η συμπεριφορική θεραπεία χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη διατροφή και την άσκηση, με στόχο την αύξηση της συμμόρφωσης και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, τη βελτίωση της γενικής υγείας και τη διατήρηση της συναισθηματικής ευημερίας στις γυναίκες με ΣΠΩ. Οι θεραπείες αυτές συνήθως συμπεριλαμβάνουν τεχνικές αλλαγής τρόπου ζωής και συνηθειών, στοχοθεσίας, αυτοέλεγχου, έλεγχο εμποδίων και ερεθισμάτων κ.α.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή είναι κάτι πολύ σύνηθες στο ΣΠΩ καθώς υπάρχει έντονη ανισορροπία των ορμονών επηρεάζοντας αρνητικά το βάρος, τις διατροφικές συνήθειες και τη διάθεση της γυναίκας. Τα πιο γνωστά φάρμακα που χορηγούνται έπειτα από συνταγογράφηση και επίβλεψη γιατρού είναι τα αντισυλληπτικά, η μετφορμίνη, η ινοσιτόλη κ.α.

 

Πηγές:

  • Blackshaw et al. (2019) Barriers and Facilitators to the Implementation of Evidence-Based Lifestyle Management in Polycystic Ovary Syndrome: A Narrative Review. Med Sci
  • Teede et al. (2018) Recommendations from the international evidence-based guideline for the assessment and management of polycystic ovary syndrome. Hum Reprod.
  • NHS, Polycystic Ovary Syndrome: https://www.nhs.uk/conditions/polycystic-ovary-syndrome-pcos/
  • Ask PCOS: https://www.askpcos.org/

Ιωάννα Στεργίου MSc
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πρώην Επιστημονική Συνεργάτης Bioiatriki+ Nutrition, Αθήνα